Istota neurofeedbacku
Neurofeedback (inaczej EEG-biofeedback, biologiczne sprzężenie zwrotne) jest metodą wykorzystywaną m. in. w psychologii, medycynie, sporcie i biznesie. Analiza licznych opracowań naukowych wskazuje, iż metoda ta zwiększa możliwości umysłu: poprawia zdolności zapamiętywania, koncentrację uwagi, szybkość i kreatywność myślenia, podwyższa samoocenę, równocześnie uczy relaksu, niweluje stres, lęki oraz napięcie. Dzięki licznym sukcesom terapeutycznym EEG- biofeedback w 2011 roku uznany został przez PTNK za jedną z pięciu neurofizjologicznych metod klinicznych. Warto podkreślić fakt, że EEG-Biofeedback to nieinwazyjna, bezbolesna technika treningu mózgu, która została stworzona w Amerykańskim Centrum Badań Kosmicznych NASA (Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej). Terapię wykorzystywano początkowo do kształcenia astronautów i pilotów, którzy w wyniku działania ogromnego stresu muszą efektywnie wykonywać złożone zadania.
Trening Neurofeedback, lub inaczej Biofeedback EEG, to trening aktywności fal mózgowych. Technika ta polega na obrazowaniu czynności bioelektrycznej mózgu. Dzięki informacji zwrotnej o zachodzących zmianach fizjologicznych, pacjent uczy się świadomie kontrolować pracę swojego mózgu, aby komórki nerwowe funkcjonowały prawidłowo i efektywnie.
Neurologiczne podstawy treningów EEG Biofeedback
Podstawą terapii Neurofeedback jest wykorzystywanie „plastyczności mózgu”, polegającej na zdolnościach komórek nerwowych do trwałych przekształceń funkcjonalnych. Oznacza to, że terapia ta jest procesem, który trwa w czasie, doprowadzając do odpowiednich zmian m.in. w funkcjonowaniu poznawczym człowieka. Podatność na zmiany jest cechą indywidualną, a jej podłożem jest modyfikacja (pod wpływem docierających doznań zmysłowych) połączeń synaptycznych utworzonych już we wczesnym dzieciństwie. Plastyczność mózgu umożliwia człowiekowi rozwój na każdym etapie życia, dlatego też nie ma ograniczeń wiekowych dla uczenia się zarówno klasycznymi sposobami, jak i z wykorzystaniem nowoczesnej metody usprawniania pracy mózgu, jaką jest EEG Biofeedback. Ograniczenie wiekowe w przypadku bardzo małych dzieci wynika najczęściej z braku możliwości osiągnięcia w tym wieku rozwojowym świadomej współpracy z terapeutą.
Przygotowanie do terapii neurofeedback.
Trening neurofeedback powinien być poprzedzony obszernym wywiadem klinicznym, obserwacją testami psychologicznymi i/lub neuropsychologicznymi oraz badaniem QEEG. Etapy te pozwalają terapeucie ustalić źródło problemu oraz umożliwiają wyznaczenie protokołów treningowych i terapeutycznych, z uwzględnieniem indywidualnych cech i możliwości klienta.
Badanie QEEG (quantitative EEG), czyli ilościowa analiza zapisu EEG, jest to badanie diagnostyczne, rejestrujące i opisujące czynność bioelektryczną mózgu zapisywana za pomocą elektrod umieszczonych na powierzchni głowy. W badaniu QEEG bezwzględnie wymagane jest usunięcie artefaktów (mruganie oczami, rozglądanie się na boki, napinanie mięśni), gdyż powodują one nieprawidłowy zapis i błędną analizę, a w konsekwencji źle dobrany protokół treningowy. Uzyskanie pożądanego efektu w terapii jest zależne od właściwie zdefiniowanego protokołu oraz precyzyjnie dobranej liczby treningów i rund w sesji.
Trening neurofeedback.
EEG Biofeedback, wykorzystuje do monitorowania i trenowania czynność bioelektryczną, wytwarzaną przez pracujący mózg. Mając wpływ na własny obraz EEG (odpowiednia regulacja fal mózgowych) badany może nauczyć się rozpoznawania reakcji własnego mózgu. Podczas treningu osoba powtarza zachowania tzw. pozytywne, które pozwalają na otrzymywanie nagród wizualnych, dźwiękowych, świadczących o skuteczności sprzężenia zwrotnego. Wzmocniony dźwiękami pozytywny obraz wideogry stanowi nagrodę za dobre wykonanie zadania, co sprawia, że pozytywnie wzbudzony mózg rozpoczyna mimowolny proces uczenia, dążąc do kolejnych nagród. Bardzo ważne jest zaangażowanie w proces treningowy terapeuty i trenującego.
Czas trwania terapii uzależniony jest od indywidualnych potrzeb i możliwości klienta. Zauważalne zmiany w zachowaniu mogą wystąpić już po kilku sesjach – między 10 a 15 treningiem. Zdarza się jednak, że niektórzy pacjenci pozytywne zmiany zauważają dopiero po 20-25 sesjach. Najszybszy efekt w terapii uzyskuje się w poprawie już zorganizowanych połączeń neuronalnych, a najdłużej trwa odbudowa utraconych funkcji np. w wyniku urazów i chorób (wylew, udar).
Neurofeedback jest metodą bezpieczną, ale tylko wtedy, gdy jest stosowana przez wykwalifikowanego terapeutę, zgodnie z najlepszą wiedzą kliniczną i po szczegółowej diagnostyce QEEG.
Zastosowanie terapii neurofeedback.
EEG-Biofeedback polecany jest dla:
Osób zdrowych, w celu:
- poprawy koncentracji,
- poprawy funkcji poznawczych, szybszego przyswajania nowych informacji,
- lepszego radzenia sobie ze stresem,
- wyciszenia, efektywnego osiągania stanu relaksu,
- poprawy nastroju i samooceny,
- wzrostu kreatywności,
- skrócenia czasu reakcji.
Dla osób borykających się z:
- zaburzeniami koncentracji
- trudnościami w uczeniu się,
- trudnościami z planowaniem i podejmowaniem decyzji,
- zaburzeniami mowy lub snu,
- obniżonym nastrojem, zaburzoną samooceną,
- zaburzeniami lękowymi, atakami paniki,
- zachowaniami agresywnymi,
- dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia
- zaburzenia ze spektrum autyzmu
- zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi ADHD
- stres pourazowy
- wypalenie zawodowe
- chroniczne zmęczenie
- fobie społeczne
- zaburzenia snu – bezsenność
- fibromialgia i w inne przewlekłych dolegliwości bólowe
- zaburzeniach uczenia się i pamięci
- zaburzenia zachowania.
Przeciwskazania do terapii neurofeedback.
Podczas treningu neurofeedbacku mogą czasami wystąpić łagodne skutki uboczne tj. uczucie zmęczenia, pobudzenia, ból głowy, niespokojny, trudności z zasypianiem. Efekty te mogą wynikać ze zbyt długo trwającej sesji treningowej i zazwyczaj zanikają zaraz po skończonej terapii. Ważne jest, aby klient mówił o wszystkich odczuciach terapeucie, dzięki czemu ma on możliwość modyfikacji protokołów treningowych, co wpłynie pozytywnie na efekty terapii. W przypadku padaczek wrażliwych na fotostymulację i hiperwentylację ważne jest zachowanie szczególnych środków ostrożności oraz stały kontakt z lekarzem neurologiem. W przypadku innych zaburzeń tj. schizofrenia, depresja dwubiegunowa również bardzo ważna jest współpraca z innymi specjalistami oraz doświadczenie kliniczne terapeuty. Nie prowadzimy sesji treningowych w stanie mani, czy też w stanie silnego pobudzenia psychicznego Innym przeciwskazaniem do terapii jest negatywny stosunek klienta oraz brak chęci współpracy.
